Key Takeaways
- AI chatbot ngày càng phổ biến tại các văn phòng, đặc biệt là ở Đan Mạch, và được nhiều nhà quản lý khuyến khích sử dụng.
- Nghiên cứu cho thấy việc sử dụng AI chatbot hiện tại chưa mang lại sự gia tăng đáng kể về tiền lương hoặc số giờ làm việc trong các ngành nghề bị ảnh hưởng.
- Mức tăng năng suất thực tế khi sử dụng AI chatbot trong công việc hàng ngày không lớn như kỳ vọng so với các thí nghiệm có kiểm soát.
- Để khai thác tối đa tiềm năng của AI chatbot, cần có sự đầu tư bổ sung như đào tạo và hỗ trợ từ công ty.
- AI chatbot không chỉ giúp tăng tốc công việc hiện tại mà còn tạo ra những nhiệm vụ mới liên quan đến tích hợp AI, xử lý đạo đức và tuân thủ quy định.
Chúng ta đã nghe vô số dự đoán về việc AI chatbot sẽ thay đổi cách làm việc, nhưng dữ liệu thực tế lại vẽ nên một bức tranh yên bình hơn nhiều – ít nhất là cho đến thời điểm hiện tại. Bất chấp những tiến bộ vượt bậc và liên tục của AI tạo sinh, làn sóng khổng lồ mà nó được cho là sẽ tạo ra trong thế giới công việc dường như chỉ là những gợn sóng nhỏ.
AI Chatbot: Phổ biến khắp nơi, nhưng lợi ích thực tế ra sao?
Nghiên cứu mới từ Anders Humlum (Đại học Chicago) và Emilie Vestergaard (Đại học Copenhagen) đã đào sâu vào dữ liệu thực tế tại Đan Mạch, kết nối khảo sát với hồ sơ chính thức về việc làm và tiền lương. Kết quả cho thấy một điều mà có lẽ nhiều người trong chúng ta cũng cảm nhận được: AI chatbot đang hiện diện khắp nơi trong các văn phòng ở Đan Mạch.
Điều đáng ngạc nhiên là, phần lớn các nhà quản lý hiện nay lại khuyến khích nhân viên sử dụng các công cụ này. Đây là một sự thay đổi đáng kể so với giai đoạn đầu, khi các công ty còn dè dặt vì lo ngại về bảo mật dữ liệu.
Gần bốn trên mười nhà tuyển dụng thậm chí đã triển khai chatbot nội bộ riêng, và gần một phần ba nhân viên đã được đào tạo chính thức về cách sử dụng chúng. Rõ ràng, các doanh nghiệp đang đầu tư vào công nghệ này.
Khi nhận được “đèn xanh” từ cấp trên, tỷ lệ nhân viên sử dụng chatbot đã tăng vọt đáng kể, từ 47% lên 83%. Sự khuyến khích này còn giúp thu hẹp khoảng cách giới trong việc sử dụng công nghệ, đặc biệt khi đi kèm với đào tạo.
Tìm kiếm “cú hích” kinh tế: Kết quả nghiên cứu đáng ngạc nhiên
Vậy, công cụ đã phổ biến, công ty đã đầu tư, nhân viên đã được đào tạo… nhưng sự thay đổi lớn về kinh tế mà chúng ta mong đợi ở đâu? Sử dụng các phương pháp thống kê chặt chẽ để so sánh nhóm người dùng và không dùng AI chatbot trước và sau khi ChatGPT xuất hiện, các nhà nghiên cứu đã đi đến một kết luận gây bất ngờ.
Họ gọi đó là “những con số không chính xác” (precise zeros). Không có sự gia tăng đáng kể nào về tiền lương, cũng không có thay đổi về số giờ làm việc được ghi nhận trên tất cả 11 loại công việc được khảo sát – những công việc được cho là chịu ảnh hưởng trực tiếp từ AI. Các nhà nghiên cứu khá chắc chắn về điều này, loại trừ bất kỳ tác động trung bình nào lớn hơn 1%.
Kết quả này không phải là nhất thời. Sự thiếu vắng tác động vẫn đúng ngay cả với những người tiên phong sử dụng sớm, những người dùng chatbot hàng ngày, hay những người làm việc ở nơi được sếp tích cực thúc đẩy.
Nhìn rộng hơn ở cấp độ toàn bộ nơi làm việc, câu chuyện vẫn không thay đổi. Những công ty có nhiều người dùng chatbot không cho thấy xu hướng khác biệt về tuyển dụng, tổng quỹ lương hay tỷ lệ giữ chân nhân viên so với những nơi sử dụng ít hơn.
Năng suất tăng nhẹ: Tại sao thực tế khác xa kỳ vọng?
Tại sao lại có sự khác biệt lớn giữa kỳ vọng và thực tế như vậy? Nghiên cứu chỉ ra hai yếu tố chính: mức tăng năng suất trong môi trường làm việc thực tế không lớn như mong đợi, và những lợi ích nhỏ nhoi đó lại không thực sự chuyển hóa thành tiền lương.
Cảm nhận tích cực nhưng hiệu quả có hạn
Không thể phủ nhận rằng những người sử dụng AI chatbot cho công việc cảm thấy chúng hữu ích. Họ ghi nhận chất lượng công việc tốt hơn và cảm thấy sáng tạo hơn. Tuy nhiên, lợi ích số một được nhắc đến nhiều nhất là tiết kiệm thời gian.
Nhưng khi phân tích dữ liệu, thời gian tiết kiệm trung bình chỉ chiếm khoảng 2.8% tổng thời gian làm việc của người dùng. Con số này cách xa một trời một vực so với mức tăng năng suất 15%, 30%, thậm chí 50% được quan sát trong các thí nghiệm có kiểm soát (RCTs) với các công việc tương tự.
Lý giải sự khác biệt
Tại sao lại có sự chênh lệch này? Có vẻ như các thí nghiệm thường tập trung vào những công việc hoặc nhiệm vụ cụ thể mà chatbot thực sự vượt trội (ví dụ: hỗ trợ viết mã, trả lời câu hỏi cơ bản của khách hàng). Ngược lại, nghiên cứu này xem xét một phạm vi công việc rộng hơn, bao gồm cả những ngành nghề như giảng dạy, nơi lợi ích có thể ít rõ ràng hơn.
Vai trò của “đầu tư bổ sung”
Các nhà nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của cái gọi là “đầu tư bổ sung” (complementary investments). Những người làm việc tại các công ty khuyến khích sử dụng chatbot và cung cấp đào tạo bài bản thực sự báo cáo lợi ích lớn hơn: tiết kiệm nhiều thời gian hơn, cải thiện chất lượng công việc tốt hơn và cảm thấy sáng tạo hơn.
Điều này cho thấy, chỉ có công cụ thôi là chưa đủ. Cần có sự hỗ trợ phù hợp và môi trường làm việc thuận lợi để thực sự khai thác hết tiềm năng của AI chatbot. Chúng ta không thể chỉ đưa cho nhân viên một chiếc búa và mong họ tự xây nhà mà không có hướng dẫn hay bản vẽ.
Thời gian tiết kiệm chưa thành tiền lương
Ngay cả những khoản tiết kiệm thời gian khiêm tốn đó cũng không làm “dày” thêm ví tiền của nhân viên. Nghiên cứu ước tính chỉ một phần rất nhỏ – khoảng 3% đến 7% – thời gian tiết kiệm được thực sự chuyển thành thu nhập cao hơn.
Nguyên nhân có thể là do sức ì cố hữu trong môi trường làm việc, hoặc có thể đơn giản là khó yêu cầu tăng lương dựa trên việc sử dụng một công cụ mà sếp chưa chính thức phê duyệt, đặc biệt khi nhiều người bắt đầu sử dụng chúng một cách tự phát.
AI không chỉ tăng tốc: Nó còn tạo ra công việc mới
Một khía cạnh thú vị khác được nghiên cứu hé lộ là AI chatbot không chỉ giúp làm các công việc cũ nhanh hơn, mà dường như chúng còn tạo ra những nhiệm vụ mới. Khoảng 17% người dùng cho biết họ có thêm khối lượng công việc mới, chủ yếu là các loại nhiệm vụ hoàn toàn mới.
Hiện tượng này xảy ra thường xuyên hơn ở những nơi làm việc khuyến khích sử dụng chatbot. Thậm chí, nó còn lan sang cả những người không sử dụng công cụ – khoảng 5% người không dùng báo cáo có nhiệm vụ mới phát sinh do AI, ví dụ như giáo viên phải điều chỉnh bài tập hoặc phát hiện bài làm do AI viết.
Vậy những nhiệm vụ mới này là gì? Chúng bao gồm việc tìm cách tích hợp AI vào quy trình làm việc hàng ngày, soạn thảo nội dung với sự trợ giúp của AI, và quan trọng là xử lý các khía cạnh đạo đức và đảm bảo tuân thủ quy định.
Điều này cho thấy các công ty vẫn đang trong giai đoạn “tìm tòi và thử nghiệm”, dành thời gian và nguồn lực để thích ứng thay vì chỉ thu hoạch lợi ích tức thì.
Kết luận
Các nhà nghiên cứu rất thận trọng khi đưa ra kết luận cuối cùng về tác động của AI tạo sinh. Họ nhận thấy vẫn có những con đường để công nghệ này trở nên ảnh hưởng hơn theo thời gian, đặc biệt khi các công ty ngày càng giỏi hơn trong việc tích hợp và có thể khi những “nhiệm vụ mới” kia phát triển.
Nhưng thông điệp hiện tại rất rõ ràng: thực tế về AI tại nơi làm việc chưa tương xứng với những lời thổi phồng về một cuộc cách mạng thị trường lao động tức thời và sâu rộng. Như các nhà nghiên cứu đã kết luận: “Bất chấp sự chấp nhận nhanh chóng và các khoản đầu tư đáng kể… phát hiện chính của chúng tôi là AI chatbot cho đến nay chỉ có tác động tối thiểu đến năng suất và các kết quả thị trường lao động.”
Điều này gợi nhớ đến câu nói nổi tiếng về kỷ nguyên máy tính sơ khai: công nghệ có mặt ở khắp mọi nơi, ngoại trừ trong các số liệu thống kê năng suất. Hai năm sau khi ChatGPT ra mắt và khởi đầu cho làn sóng tiếp nhận công nghệ nhanh nhất lịch sử, dấu ấn thực sự của nó lên việc làm và tiền lương vẫn còn nhẹ nhàng một cách đáng ngạc nhiên. Cuộc cách mạng có thể vẫn đang đến, nhưng dường như nó đang cần thêm thời gian.
