AI trong Điện ảnh: Biến đổi, đình công và thỏa thuận lịch sử

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang tạo ra một cuộc cách mạng sâu rộng trong mọi lĩnh vực, và ngành điện ảnh Hollywood cũng không nằm ngoài vòng xoáy đó. Từ những thay đổi trong quy trình sản xuất đến các cuộc đình công lịch sử của giới biên kịch và diễn viên, AI đặt ra nhiều câu hỏi về tương lai của nghệ thuật thứ bảy. Bài viết này sẽ cùng bạn khám phá bức tranh toàn cảnh về AI trong điện ảnh, những biến đổi, thách thức và các thỏa thuận mang tính bước ngoặt vừa đạt được.

AI và Cơn Địa Chấn Chấn Động Hollywood

Sự trỗi dậy của AI không chỉ là một xu hướng công nghệ thoáng qua mà đã trở thành một lực lượng biến đổi mạnh mẽ tại kinh đô điện ảnh thế giới. Nó mang đến cả cơ hội lẫn thách thức chưa từng có.

Từ ý tưởng đến hiện thực: AI len lỏi vào từng khâu sản xuất

Công nghệ AI đang dần chứng minh khả năng ứng dụng đa dạng trong ngành công nghiệp điện ảnh. Ban đầu, AI được sử dụng cho các tác vụ như phân tích kịch bản để dự đoán tiềm năng thành công, hay tối ưu hóa lịch trình quay phim. Giờ đây, phạm vi ứng dụng đã mở rộng đáng kể. AI có thể hỗ trợ viết kịch bản sơ khởi, tạo ra các nhân vật ảo (digital humans), thực hiện kỹ xảo hình ảnh (VFX) phức tạp, hay thậm chí là dựng phim tự động.

\

Các công cụ AI tiên tiến có khả năng trẻ hóa hoặc “hồi sinh” diễn viên đã qua đời, tạo ra các cảnh quay hoành tráng với chi phí thấp hơn, hoặc xây dựng thế giới ảo một cách nhanh chóng. Điều này mở ra những tiềm năng sáng tạo vô hạn, nhưng cũng đồng thời làm dấy lên những lo ngại sâu sắc trong cộng đồng làm phim. Nhiều người trong ngành bắt đầu cảm nhận được sức nóng từ sự phát triển vũ bão của AI.

Nỗi lo hiện hữu: Tại sao AI lại gây ra đình công?

Chính sự phát triển nhanh chóng và khả năng thay thế con người trong một số công việc đã trở thành ngòi nổ cho các cuộc đình công. Nỗi lo lớn nhất của các nhà biên kịch, diễn viên và nhiều nhân sự khác trong ngành là nguy cơ mất việc làm. Họ lo sợ AI sẽ được sử dụng để viết kịch bản giá rẻ, tạo ra các diễn viên kỹ thuật số thay thế người thật, hoặc sao chép phong cách diễn xuất mà không cần sự đồng ý hay trả công xứng đáng.

Bên cạnh đó, vấn đề về quyền sở hữu trí tuệ và bản quyền cũng vô cùng nhức nhối. Ai sẽ là tác giả của một kịch bản do AI hỗ trợ viết? Diễn viên có quyền kiểm soát hình ảnh kỹ thuật số của mình như thế nào sau khi đã được AI tái tạo? Sự thiếu rõ ràng trong các quy định pháp lý và hợp đồng lao động liên quan đến AI đã làm gia tăng căng thẳng, dẫn đến những phản ứng mạnh mẽ từ các nghiệp đoàn.

Cuộc Đình Công Lịch Sử và Tiếng Nói Của Người Lao Động Điện Ảnh

Năm 2023 chứng kiến những cuộc đình công lớn nhất trong nhiều thập kỷ tại Hollywood, với sự tham gia của hàng chục ngàn thành viên thuộc các nghiệp đoàn chủ chốt. Đây không chỉ là cuộc đấu tranh về tiền lương hay điều kiện làm việc, mà còn là cuộc chiến để bảo vệ vai trò và giá trị của con người trong kỷ nguyên AI.

WGA và SAG-AFTRA: Những “gã khổng lồ” đứng lên

Hai nghiệp đoàn lớn đóng vai trò tiên phong trong các cuộc đình công là Hiệp hội Biên kịch Hoa Kỳ (WGA) và Hiệp hội Diễn viên Màn ảnh – Liên đoàn Nghệ sĩ Truyền hình và Phát thanh Hoa Kỳ (SAG-AFTRA). WGA, đại diện cho các nhà biên kịch, đã đình công trong 148 ngày. Ngay sau đó, SAG-AFTRA, với hơn 160.000 thành viên là diễn viên, phát thanh viên, và các nghệ sĩ trình diễn khác, cũng bước vào cuộc đình công kéo dài 118 ngày.

Sự đoàn kết và quyết tâm của hai nghiệp đoàn này đã tạo ra một áp lực khổng lồ lên các hãng phim và nền tảng streaming lớn, khiến nhiều dự án sản xuất phải tạm dừng. Đây là lần đầu tiên cả hai nghiệp đoàn lớn cùng đình công kể từ năm 1960, cho thấy mức độ nghiêm trọng của các vấn đề mà ngành điện ảnh đang đối mặt, đặc biệt là những thách thức từ AI.

Yêu sách cốt lõi: Bảo vệ quyền lợi và sự sáng tạo

Các yêu sách chính của WGA và SAG-AFTRA xoay quanh việc kiểm soát việc sử dụng AI trong sáng tạo nội dung. Đối với biên kịch, họ yêu cầu AI không được coi là “nhà văn” và không được sử dụng để viết hoặc viết lại “tài liệu văn học” (literary material), đồng thời AI cũng không thể là nguồn tư liệu để giảm thiểu vai trò và thù lao của biên kịch con người.

Đối với diễn viên, các yêu cầu tập trung vào việc bảo vệ hình ảnh, giọng nói và nhân dạng kỹ thuật số. Họ muốn có quy định rõ ràng về sự đồng ý và đền bù công bằng khi hình ảnh của họ được quét kỹ thuật số (digital scan) hoặc khi AI được sử dụng để tạo ra các “diễn viên tổng hợp” (synthetic performers) dựa trên đặc điểm của họ. Mục tiêu cuối cùng là đảm bảo AI chỉ đóng vai trò công cụ hỗ trợ, chứ không phải thay thế hoàn toàn sự sáng tạo và đóng góp của con người.

Thỏa Thuận Mới: Những Điều Khoản Then Chốt Về AI Trong Điện Ảnh

Sau nhiều tháng đàm phán căng thẳng, WGA và SAG-AFTRA cuối cùng đã đạt được những thỏa thuận dự kiến (tentative agreements) với Liên minh các Nhà sản xuất Điện ảnh và Truyền hình (AMPTP), đại diện cho các hãng phim lớn và dịch vụ streaming. Những thỏa thuận này được coi là mang tính lịch sử, lần đầu tiên đưa ra các quy định cụ thể về việc sử dụng AI trong ngành.

Biên kịch và AI: Ai là tác giả thực sự?

Trong thỏa thuận với WGA, một điểm quan trọng là AI không thể được ghi nhận là tác giả của kịch bản. Các hãng phim cũng không thể yêu cầu biên kịch sử dụng AI để tạo ra nội dung ban đầu, mặc dù biên kịch có thể chọn sử dụng AI như một công cụ hỗ trợ, miễn là tuân thủ các chính sách của công ty và không làm giảm vai trò của mình.

Thỏa thuận cũng quy định rằng tài liệu do AI tạo ra không được coi là “nguồn tài liệu” (source material) theo cách hiểu truyền thống, điều này có ý nghĩa quan trọng trong việc xác định tín dụng và tiền bản quyền của biên kịch. Đây là một bước tiến lớn nhằm bảo vệ vai trò trung tâm của nhà biên kịch trong quá trình sáng tạo.

Diễn viên và AI: Bảo vệ hình ảnh và giọng nói

Thỏa thuận của SAG-AFTRA với AMPTP cũng bao gồm những điều khoản quan trọng về AI, đặc biệt là việc sử dụng bản sao kỹ thuật số (digital replicas) của diễn viên. Theo đó, các hãng phim cần có sự đồng ý rõ ràng và cụ thể từ diễn viên trước khi tạo ra hoặc sử dụng hình ảnh kỹ thuật số của họ. Quan trọng hơn, việc sử dụng này phải đi kèm với khoản đền bù công bằng.

Thỏa thuận này cũng đưa ra các quy định về việc sử dụng AI để tạo ra “diễn viên tổng hợp” hoàn toàn mới, đảm bảo rằng điều này không xâm phạm đến quyền lợi của các diễn viên hiện hữu. Đây là nỗ lực nhằm ngăn chặn việc lạm dụng AI để tái tạo hoặc mô phỏng diễn viên mà không có sự cho phép và trả công thích đáng.

Những điểm còn bỏ ngỏ và thách thức phía trước

Mặc dù các thỏa thuận mới được coi là một thắng lợi lớn cho người lao động trong ngành, vẫn còn đó những điểm chưa hoàn toàn rõ ràng và những thách thức tiềm ẩn. Công nghệ AI phát triển với tốc độ chóng mặt, và các quy định hiện tại có thể sớm trở nên lạc hậu. Việc giám sát và thực thi các điều khoản này cũng sẽ là một bài toán khó.

Hơn nữa, định nghĩa về “sử dụng AI” có thể cần được điều chỉnh liên tục. Câu hỏi về mức độ AI được phép can thiệp vào quá trình sáng tạo mà không làm suy giảm vai trò của con người vẫn sẽ là chủ đề tranh luận. Ngành điện ảnh cần duy trì sự linh hoạt và sẵn sàng đối thoại để điều chỉnh các quy tắc khi cần thiết.

Tương Lai Nào Cho Ngành Điện Ảnh Với Sự Hiện Diện Của AI?

Sự xuất hiện của AI chắc chắn sẽ định hình lại tương lai của ngành điện ảnh, nhưng theo hướng nào thì vẫn còn là một bức tranh phức tạp với nhiều gam màu sáng tối.

Cơ hội và tiềm năng: AI là công cụ, không phải kẻ thù

Nếu được sử dụng một cách có trách nhiệm, AI có thể trở thành một công cụ đắc lực hỗ trợ con người. AI có thể giúp các nhà làm phim độc lập với ngân sách eo hẹp thực hiện những ý tưởng táo bạo, tự động hóa các công việc lặp đi lặp lại tốn thời gian, hoặc mở ra những phương thức kể chuyện mới mẻ. Từ việc tạo hiệu ứng đặc biệt ấn tượng đến việc cá nhân hóa trải nghiệm xem phim, tiềm năng của AI là rất lớn.

Điều quan trọng là phải nhìn nhận AI như một phương tiện để nâng cao khả năng sáng tạo của con người, chứ không phải để thay thế nó. Sự kết hợp giữa trí tuệ con người và sức mạnh tính toán của AI có thể tạo ra những tác phẩm điện ảnh đột phá.

Những thay đổi trong cơ cấu việc làm và kỹ năng cần thiết

Không thể phủ nhận rằng AI sẽ dẫn đến những thay đổi trong cơ cấu việc làm của ngành điện ảnh. Một số vị trí có thể bị thu hẹp hoặc yêu cầu kỹ năng mới. Tuy nhiên, cũng sẽ có những vai trò mới xuất hiện, chẳng hạn như chuyên gia AI trong sản xuất phim, người giám sát đạo đức AI, hay nghệ sĩ làm việc với các công cụ AI sáng tạo.

Người lao động trong ngành sẽ cần liên tục học hỏi và thích ứng, trang bị cho mình những kỹ năng làm việc với AI và hiểu biết về công nghệ này. Khả năng hợp tác hiệu quả với AI sẽ trở thành một lợi thế cạnh tranh quan trọng.

Sự cân bằng mong manh: Sáng tạo con người và sức mạnh công nghệ

Cuối cùng, tương lai của điện ảnh trong kỷ nguyên AI phụ thuộc vào khả năng chúng ta tìm thấy sự cân bằng giữa sáng tạo của con người và sức mạnh của công nghệ. Việc bảo vệ quyền lợi của người lao động, đảm bảo tính nguyên bản và giá trị nghệ thuật, cũng như giải quyết các vấn đề đạo đức là vô cùng quan trọng.

Ngành điện ảnh cần một lộ trình phát triển AI bền vững, nơi công nghệ phục vụ cho mục tiêu nâng cao chất lượng nghệ thuật và trải nghiệm của khán giả, đồng thời tôn vinh và bảo vệ những người làm nên các tác phẩm đó. Sự đối thoại liên tục giữa các bên liên quan – từ nghệ sĩ, nhà sản xuất đến các nhà phát triển công nghệ – sẽ là chìa khóa cho tương lai này.

Kết luận

Cuộc cách mạng AI đang mang đến những biến đổi sâu sắc cho ngành điện ảnh, từ cách các bộ phim được tạo ra cho đến cấu trúc lao động của toàn ngành. Các cuộc đình công lịch sử của WGA và SAG-AFTRA, cùng với những thỏa thuận mới đạt được, đã đánh dấu một bước ngoặt quan trọng, thiết lập những khuôn khổ ban đầu cho việc sử dụng AI một cách có trách nhiệm.

Dù vẫn còn nhiều thách thức phía trước, những diễn biến này cho thấy nỗ lực của ngành điện ảnh trong việc thích ứng và định hình tương lai, nơi công nghệ và sự sáng tạo của con người có thể cùng tồn tại và phát triển. Tương lai của AI trong điện ảnh sẽ phụ thuộc vào cách chúng ta tiếp tục điều hướng sự cân bằng mong manh này, đảm bảo rằng công nghệ luôn là công cụ phục vụ cho nghệ thuật và con người. Bạn nghĩ sao về vai trò của AI trong tương lai điện ảnh? Hãy chia sẻ ý kiến của mình nhé!