Giữa vùng sa mạc cao nguyên cằn cỗi phía đông Reno, Nevada, một cuộc cách mạng công nghệ đang âm thầm định hình lại cảnh quan và tương lai của tiểu bang. Nơi đây, các “siêu nhà máy” dữ liệu của những gã khổng lồ công nghệ toàn cầu đang mọc lên với tốc độ chóng mặt, hứa hẹn biến Nevada thành một “Thung lũng Silicon sa mạc”. Thế nhưng, đằng sau hào quang của cuộc bùng nổ trí tuệ nhân tạo (AI) và điện toán đám mây, một câu hỏi nhức nhối đang hiện hữu: Liệu cơn khát dữ liệu vô tận này có đang đẩy Nevada vào một cuộc khủng hoảng tài nguyên, đặc biệt là nước và năng lượng, vốn đã khan hiếm?
Key Takeaways
- Nevada đang trở thành trung tâm dữ liệu mới nhờ chính sách ưu đãi, giá đất rẻ và cơ sở hạ tầng tốt.
- Sự phát triển ồ ạt của các trung tâm dữ liệu gây áp lực lớn lên nguồn nước và năng lượng của Nevada.
- Các dự án trung tâm dữ liệu có thể tiêu thụ hàng tỷ gallon nước mỗi năm, cả trực tiếp và gián tiếp.
- Bộ lạc Pyramid Lake Paiute lo ngại về tác động của việc khai thác nước đến hồ Pyramid và sinh kế của họ.
- Hiệu quả sử dụng nước của các trung tâm dữ liệu còn gây tranh cãi, với lo ngại về hiện tượng “tẩy xanh”.
Cơn Sốt Vàng Mới: Cuộc Đua Xây Dựng Đế Chế Dữ Liệu Giữa Lòng Sa Mạc
Vùng đồi núi vàng óng của Dải Virginia đang dần bị san phẳng, nhường chỗ cho nền móng của một “thành phố trung tâm dữ liệu”. Hàng loạt tên tuổi đình đám trong làng công nghệ như Google, Tract, Switch, EdgeCore, Novva, Vantage, và PowerHouse đều đang vận hành, xây dựng hoặc mở rộng các cơ sở khổng lồ tại Tahoe Reno Industrial Center (TRIC), một khu công nghiệp có diện tích còn lớn hơn cả thành phố Detroit.
Không dừng lại ở đó, Microsoft đã thâu tóm hơn 225 mẫu đất chưa phát triển trong TRIC và một lô đất thậm chí còn lớn hơn ở Silver Springs gần đó. Apple cũng đang mở rộng trung tâm dữ liệu của mình, nằm ngay bên kia Sông Truckee. Ngay cả “cha đẻ” của ChatGPT, OpenAI, cũng đã úp mở về việc xem xét xây dựng một trung tâm dữ liệu tại Nevada. Cuộc đua vũ trang về tài nguyên điện toán để đào tạo và vận hành các mô hình AI, cùng nhu cầu lưu trữ thông tin trên mây, đã thổi bùng lên cơn sốt trung tâm dữ liệu ngay giữa sa mạc.
Quy mô thực sự và những tác động tiềm ẩn lên môi trường của các dự án này vẫn là một ẩn số, bởi dấu chân carbon, nhu cầu năng lượng và yêu cầu về nước thường được các tập đoàn giữ kín như những bí mật kinh doanh. Ông Kris Thompson, người từng là quản lý dự án lâu năm cho TRIC, tiết lộ một con số đáng kinh ngạc: “Con số cuối cùng tôi nghe được là 13 triệu feet vuông (khoảng 1,2 triệu mét vuông) đang được xây dựng, một con số khổng lồ.” Quy mô này tương đương với việc đặt nằm ngang gần năm tòa nhà Empire State.
Sức Hút Khó Cưỡng Của Nevada: Tại Sao Lại Là Vùng Đất Này?
Nevada không ngẫu nhiên trở thành “miền đất hứa” cho các trung tâm dữ liệu. Nhiều yếu tố cộng hưởng đã tạo nên sức hấp dẫn khó chối từ đối với các nhà đầu tư công nghệ.
Chính Sách Trải Thảm Đỏ
Một trong những “nam châm” chính là quy trình phê duyệt dự án siêu tốc. Vào năm 1999, Hạt Storey, nơi TRIC tọa lạc, đã thông qua một sắc lệnh cho phép phê duyệt trước hầu hết các loại dự án thương mại và công nghiệp trong khu công nghiệp, giúp cắt giảm từ vài tháng đến vài năm trong quy trình phát triển. Điều này, theo các chuyên gia phân tích thị trường bất động sản công nghiệp, là một lợi thế cạnh tranh then chốt.
Bên cạnh đó, các ưu đãi thuế “khủng” cũng đóng vai trò quyết định. Nevada không đánh thuế thu nhập doanh nghiệp, và còn ban hành các chính sách giảm thuế sâu đặc biệt cho các trung tâm dữ liệu. Điều này bao gồm việc giảm tới 75% thuế tài sản trong một hoặc hai thập kỷ – và mức giảm gần tương đương đối với thuế bán hàng và sử dụng áp dụng cho thiết bị mua sắm cho các cơ sở này. Văn phòng Phát triển Kinh tế của Thống đốc Nevada ước tính, chỉ riêng ba dự án của Apple, Google, và Vantage sẽ mang lại gần nửa tỷ USD doanh thu thuế cho tiểu bang, ngay cả khi đã áp dụng các ưu đãi hào phóng này.
Lợi Thế Về Địa Lý Và Cơ Sở Hạ Tầng
Giá đất tương đối rẻ so với các trung tâm công nghệ khác cũng là một điểm cộng. Thêm vào đó, sự sẵn lòng của NV Energy, công ty tiện ích gần như độc quyền của tiểu bang, trong việc đàm phán các hợp đồng cung cấp điện với chi phí tương đối thấp đã thu hút các nhà đầu tư.
Khí hậu sa mạc, với nhiệt độ ban đêm và mùa đông mát mẻ (so với các sa mạc khác của Mỹ), giúp giảm đáng kể nhu cầu năng lượng và nước cho việc làm mát hệ thống máy chủ. Vị trí gần gũi với các trung tâm công nghệ lớn như Thung lũng Silicon cũng là một yếu tố quan trọng, giúp giảm độ trễ (latency) cho các ứng dụng đòi hỏi tốc độ xử lý tính bằng mili giây. Cuối cùng, dù nằm trong vùng có hoạt động địa chấn cao, Nevada nhìn chung ít phải đối mặt với các thảm họa tự nhiên khác như lốc xoáy, lũ lụt hay cháy rừng trên diện rộng có thể làm tê liệt hoạt động của các cơ sở này.
Lợi Ích Kinh Tế Trước Mắt
Không thể phủ nhận, các dự án trung tâm dữ liệu đã tạo ra hàng ngàn việc làm trong ngành xây dựng. Chúng cũng góp phần đa dạng hóa nền kinh tế của khu vực, vốn phụ thuộc nhiều vào các sòng bạc, và tạo ra nguồn thu thuế đáng kể cho tiểu bang, các hạt và thành phố. Ông Jeff Sutich, Giám đốc điều hành Cơ quan Phát triển Bắc Nevada, nhận định đây là những đóng góp tích cực.
Cái Giá Của “Vàng Trắng”: Năng Lượng Và Nguồn Nước Bị Thử Thách Nghiêm Trọng
Tuy nhiên, những lợi ích kinh tế trước mắt đang phải đánh đổi bằng những lo ngại ngày càng gia tăng về gánh nặng tài nguyên, đặc biệt là năng lượng và nước – hai yếu tố sống còn tại một tiểu bang khô hạn như Nevada.
Khát Năng Lượng Khổng Lồ
Các hồ sơ công khai từ NV Energy tiết lộ một bức tranh đáng báo động: một chục dự án trung tâm dữ liệu, chủ yếu tập trung tại khu vực Reno, đã yêu cầu gần 6 gigawatt công suất điện trong vòng một thập kỷ tới. Con số này sẽ đòi hỏi việc mở rộng ngành điện của tiểu bang thêm khoảng 40%, tất cả chỉ để phục vụ một ngành công nghiệp duy nhất đang trong giai đoạn tăng trưởng bùng nổ mà tính bền vững của nó vẫn còn là dấu hỏi lớn. “Đây là một thách thức chưa từng có đối với hạ tầng năng lượng của chúng tôi,” một chuyên gia năng lượng độc lập tại Nevada (giấu tên) bình luận.
Cơn Khát Nước Vô Hình Và Hữu Hình
Đi đôi với nhu cầu năng lượng là cơn khát nước khổng lồ. Theo một phân tích được thực hiện cho câu chuyện này, các dự án này có thể tiêu thụ hàng tỷ gallon nước mỗi năm. Điều đáng nói là, lượng nước này bao gồm cả việc sử dụng trực tiếp cho hệ thống làm mát bay hơi tại các trung tâm dữ liệu và lượng nước tiêu thụ gián tiếp tại các nhà máy điện để sản xuất thêm điện cho ngành AI đang tăng tốc.
Tiến sĩ Shaolei Ren, Phó Giáo sư kỹ thuật điện và máy tính tại Đại học California, Riverside, nhấn mạnh: “Bạn phải cộng cả hai mục đích sử dụng này để phản ánh chi phí nước thực sự của các trung tâm dữ liệu.” Ước tính của ông cho thấy 12 dự án trung tâm dữ liệu có thể tiêu thụ trực tiếp từ 860 triệu đến 5,7 tỷ gallon nước mỗi năm. Lượng nước tiêu thụ gián tiếp liên quan đến sản xuất điện có thể lên tới 15,5 tỷ gallon.
Bối cảnh càng trở nên nghiêm trọng hơn khi Nevada là bang khô hạn nhất nước Mỹ, nơi biến đổi khí hậu đang làm nhiệt độ tăng nhanh hơn bất kỳ nơi nào khác trong cả nước. Nhiều năm qua, phần lớn Nevada đã phải hứng chịu các đợt hạn hán nghiêm trọng, các hồ chứa nước ngầm đang bị khai thác nhanh hơn tốc độ tự phục hồi. Kyle Roerink, Giám đốc điều hành của Great Basin Water Network, một tổ chức phi lợi nhuận bảo vệ tài nguyên nước, cảnh báo: “Việc nói với các thực thể rằng họ có thể đến và cắm thêm ống hút xuống lòng đất cho các trung tâm dữ liệu đang đặt ra rất nhiều câu hỏi về quản lý hợp lý.” Ông lo ngại rằng “cái đuôi đang vẫy con chó”, nơi nhu cầu của các trung tâm dữ liệu đang chi phối chính sách về nước.
Nỗi Lo Của Người Bản Địa Và Cuộc Chiến Bảo Vệ Dòng Sông Sinh Mệnh
Trong bức tranh về cuộc đua tài nguyên này, tiếng nói của cộng đồng bản địa, đặc biệt là bộ lạc Pyramid Lake Paiute, vang lên đầy trăn trở. Hồ Pyramid, một vùng nước mang tính biểu tượng và là điểm cuối của Sông Truckee – nguồn nước chính của khu vực – nằm trong khu bảo tồn của họ.
Hồ Pyramid Và Bộ Lạc Paiute
Đối với bộ lạc Paiute, hồ nước và các loài cá bản địa, bao gồm loài cá cui-ui đang bị đe dọa tuyệt chủng và loài cá hồi Lahontan đang bị đe dọa, không chỉ là nguồn sinh kế mà còn là một phần không thể tách rời của văn hóa, bản sắc và đời sống tâm linh. Tên gốc của bộ lạc là Cui-ui Ticutta, nghĩa là “những người ăn cá cui-ui”. Ông Steven Wadsworth, Chủ tịch Bộ lạc Pyramid Lake Paiute, chia sẻ: “Nó hoàn toàn gắn bó với chúng tôi như một dân tộc… Đó là điều đã duy trì chúng tôi suốt thời gian qua. Đó là một phần hạnh phúc tinh thần của chúng tôi.”
Trong nhiều thập kỷ, bộ lạc đã phải đấu tranh pháp lý để bảo vệ quyền sử dụng nước của mình và duy trì dòng chảy cho dòng sông, cáo buộc rằng áp lực ngày càng tăng từ các thành phố và doanh nghiệp thượng nguồn đe dọa làm cạn kiệt nguồn nước dành cho nông nghiệp của khu bảo tồn, làm giảm mực nước hồ và gây hại cho các loài cá bản địa.
Những Nỗ Lực “Vá Víu” Và Tranh Cãi
Để giải quyết một phần tình trạng thiếu nước, một đường ống dài 16 dặm đã được xây dựng để dẫn nước thải đã qua xử lý từ Cơ sở Khai hoang của Truckee Meadows Water Authority (TMWA) đến TRIC. Các nhà phát triển ca ngợi đây là một giải pháp “thân thiện với môi trường”, giúp bảo tồn nguồn nước ngầm quý giá.
Tuy nhiên, nghiên cứu của Đại học California, Riverside chỉ ra rằng các trung tâm dữ liệu thường cần nước có chất lượng như nước uống – chứ không phải nước thải chỉ được xử lý theo tiêu chuẩn tưới tiêu – cho quá trình làm mát bay hơi “để tránh tắc nghẽn đường ống và/hoặc sự phát triển của vi khuẩn.” Thực tế, Google cho biết các trung tâm dữ liệu của họ đã rút khoảng 7,7 tỷ gallon nước vào năm 2023, và gần 6 tỷ gallon trong số đó là nước uống được. Mâu thuẫn giữa nhu cầu nước chất lượng cao của ngành công nghiệp và khả năng cung ứng bền vững đang ngày càng hiện rõ.
Công Nghệ Xanh Hay “Tẩy Xanh”? Hiệu Quả Sử Dụng Nước Thực Sự Đến Đâu?
Trước những lo ngại về môi trường, các “ông lớn” công nghệ đã liên tục nhấn mạnh những nỗ lực cải thiện hiệu quả sử dụng nước và năng lượng.
Tuyên Bố Từ Các “Ông Lớn”
Google cho biết cơ sở hiện tại của họ ở Hạt Storey được làm mát bằng không khí và chỉ tiêu thụ một lượng nhỏ nước. Họ cũng khẳng định các trung tâm dữ liệu đang xây dựng cũng sẽ “sử dụng công nghệ làm mát bằng không khí.” Microsoft thì công bố về việc sử dụng “giải pháp làm mát cấp độ chip” trong các trung tâm dữ liệu, với một vòng tuần hoàn nước khép kín mà công ty tuyên bố không làm mất nước do bay hơi. Tương tự, EdgeCore cũng cho biết trung tâm dữ liệu 900.000 feet vuông của họ tại TRIC sẽ dựa vào “chiller vòng kín làm mát bằng không khí” không cần bay hơi nước.
Góc Nhìn Phản Biện
Tuy nhiên, một số chuyên gia tỏ ra hoài nghi. Tiến sĩ Shaolei Ren cảnh báo rằng việc các công ty chuyển sang làm mát bằng không khí có thể chỉ là “chuyển gánh nặng” tiêu thụ nước. Ông giải thích: “Điều đó thực sự rất có thể xảy ra, bởi vì nó sử dụng nhiều năng lượng hơn.” Lượng nước bổ sung được sử dụng tại một nhà máy điện để đáp ứng nhu cầu điện năng tăng thêm của hệ thống làm mát bằng không khí có thể vượt quá bất kỳ lợi ích nào đạt được tại trung tâm dữ liệu. Chính Google cũng thừa nhận trong báo cáo môi trường rằng cơ sở ở Hạt Storey, vốn làm mát bằng không khí, là một trong hai trung tâm dữ liệu kém hiệu quả năng lượng nhất của họ, tiêu tốn nhiều hơn khoảng 10% điện năng.
Điều này dấy lên lo ngại về hiện tượng “tẩy xanh” (greenwashing), khi các công ty có thể đang tô vẽ một hình ảnh thân thiện với môi trường hơn thực tế, bằng cách chỉ tập trung vào hiệu quả tại chỗ mà bỏ qua các tác động gián tiếp lên toàn bộ hệ thống.
Tương Lai Bất Định: Xung Đột Tài Nguyên Và Lời Kêu Gọi Hành Động
Khi cuộc đua xây dựng trung tâm dữ liệu tiếp tục nóng lên, tương lai của Nevada đứng trước nhiều bất định, với nguy cơ xung đột tài nguyên và những tiếng nói phản đối ngày càng mạnh mẽ.
Nguy Cơ Xung Đột Leo Thang
Có một sự không tương xứng ngày càng tăng giữa lượng nước mà giấy phép cho phép khai thác, lượng nước thực sự có trong lòng đất, và lượng nước mà thiên nhiên sẽ cung cấp khi điều kiện khí hậu thay đổi. Đáng chú ý, lưu vực Tracy Segment – một nguồn tài nguyên bị tranh chấp gay gắt và cung cấp một phần nước cho TRIC – đã bị khai thác vượt quá “năng suất bền vững” hàng năm. “Nếu việc bơm nước cuối cùng vượt quá nguồn cung sẵn có, điều đó có nghĩa là sẽ có xung đột giữa những người sử dụng,” ông Roerink thuộc Great Basin Water Network cảnh báo. “Vậy tôi phải tự hỏi: Ai có thể kiện ai? Ai có thể mua lại ai? Quyền lợi của bộ lạc sẽ được bảo vệ như thế nào?”
Tiếng Nói Phản Đối Ngày Càng Lớn
Khi các đề xuất xây dựng trung tâm dữ liệu bắt đầu chuyển dịch vào các thành phố ở Bắc Nevada, ngày càng nhiều người dân địa phương và các tổ chức bắt đầu chú ý và bày tỏ lo ngại. Phân hội khu vực của Sierra Club, một tổ chức môi trường uy tín, gần đây đã tìm cách lật ngược quyết định phê duyệt trung tâm dữ liệu đầu tiên của Reno, cách TRIC khoảng 20 dặm về phía tây. Bà Olivia Tanager, Giám đốc Phân hội Toiyabe của Sierra Club, cho biết tổ chức này đã bị sốc trước nhu cầu điện dự kiến từ các trung tâm dữ liệu được nêu trong hồ sơ của NV Energy.
Bất chấp những lo ngại về nước, năng lượng, khí hậu và tác động việc làm của các trung tâm dữ liệu AI được nêu ra trong một phiên điều trần kéo dài tại tòa thị chính Reno, hội đồng thành phố cuối cùng vẫn giữ nguyên quyết định phê duyệt dự án. “Chào mừng đến Reno,” Phó Thị trưởng Kathleen Taylor nói trước khi bỏ phiếu. “Chúng tôi mở cửa kinh doanh.”
Kết luận
Sự trỗi dậy của “Thung lũng Silicon sa mạc” tại Nevada là một minh chứng cho sức mạnh biến đổi của công nghệ, mang lại những cơ hội kinh tế không thể phủ nhận. Tuy nhiên, cơn khát dữ liệu của kỷ nguyên AI đang đặt ra những thách thức vô cùng lớn đối với nguồn tài nguyên nước và năng lượng vốn đã mong manh của tiểu bang, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khắc nghiệt. Sự phát triển bùng nổ này thiếu đi một quy hoạch tổng thể, sự minh bạch cần thiết từ các tập đoàn và một cơ chế giám sát đủ mạnh để cân bằng lợi ích kinh tế với trách nhiệm bảo vệ môi trường và quyền lợi của cộng đồng, nhất là các bộ lạc bản địa. Nevada đứng trước một ngã ba đường: hoặc trở thành một mô hình phát triển công nghệ bền vững, hoặc đối mặt với một tương lai cạn kiệt tài nguyên và xung đột leo thang. “Khát nước dữ liệu” không thể được thỏa mãn bằng cách đánh đổi sự sống còn của một vùng đất và di sản của các thế hệ.
