Cơn sốt trí tuệ nhân tạo (AI) toàn cầu đang kéo theo một “cơn khát” năng lượng khổng lồ, và Meta, công ty mẹ của Facebook, đang đứng ở tâm điểm của cuộc tranh luận này với kế hoạch xây dựng một trung tâm dữ liệu trị giá 10 tỷ USD tại Louisiana, Mỹ. Dự án tham vọng này hứa hẹn thúc đẩy kinh tế địa phương, nhưng cũng dấy lên những lo ngại sâu sắc về sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch và tác động đến môi trường, một vấn đề đang được mổ xẻ không chỉ ở Mỹ mà còn trên toàn thế giới.
Key Takeaways
- Meta đang xây dựng một trung tâm dữ liệu AI trị giá 10 tỷ USD ở Louisiana, hứa hẹn việc làm nhưng gây lo ngại về môi trường.
- Trung tâm dữ liệu này sẽ tiêu thụ lượng điện năng khổng lồ, đòi hỏi xây dựng thêm các nhà máy điện khí tự nhiên.
- Việc sử dụng khí đốt tự nhiên để cung cấp năng lượng cho AI có thể củng cố sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch và gây ra phát thải CO2 đáng kể.
- Các trung tâm dữ liệu AI có tiềm năng linh hoạt trong việc sử dụng năng lượng để giảm áp lực lên lưới điện.
- Cần có sự hợp tác giữa các công ty AI, công ty điện lực và các nhà quản lý để đảm bảo phát triển AI bền vững và giảm thiểu tác động môi trường.
“Miền đất hứa” Louisiana và “cú hích” từ Meta
Trong gần hai thập kỷ, hàng ngàn mẫu đất nông nghiệp ở vùng nông thôn đông bắc Louisiana gần như bị lãng quên. Chính quyền Louisiana đã mua lại khu đất này ở Giáo xứ Richland vào năm 2006 với hy vọng thúc đẩy phát triển kinh tế cho một trong những khu vực nghèo nhất tiểu bang. Trong nhiều năm, họ quảng bá khu đất này với tên gọi Franklin Farm, mời gọi các nhà sản xuất ô tô và sau đó là các ngành công nghiệp khác, nhưng không mấy thành công.
Sự xuất hiện của Meta vì thế được chào đón nồng nhiệt. Tháng 12 năm ngoái, công ty công bố kế hoạch xây dựng một trung tâm dữ liệu khổng lồ để huấn luyện các mô hình AI, dự kiến hoạt động vào năm 2028. Thống đốc Jeff Landry gọi đây là “kẻ thay đổi cuộc chơi”, nhấn mạnh 5.000 việc làm xây dựng và 500 việc làm vận hành, đồng thời khẳng định đây là khoản đầu tư tư nhân lớn nhất lịch sử bang. Từ một vùng quê hẻo lánh, Richland Parish bỗng chốc có cơ hội trở thành một mắt xích quan trọng trong cuộc cách mạng AI.
Cơn khát năng lượng khổng lồ và cái giá của nhiên liệu hóa thạch
Trung tâm dữ liệu AI này cũng hứa hẹn sẽ làm thay đổi tương lai năng lượng của tiểu bang. Với chiều dài hơn một dặm, đây sẽ là trung tâm lớn nhất thế giới của Meta, và nó sẽ tiêu thụ một lượng điện năng cực lớn, cần tới hai gigawatt chỉ riêng cho tính toán – chưa kể điện cho hệ thống làm mát và các nhu cầu khác. Khi đi vào hoạt động, nó tương đương với việc bổ sung đột ngột một thành phố cỡ vừa vào lưới điện khu vực, một thành phố không bao giờ ngủ và cần dòng điện ổn định, không gián đoạn.
Để cung cấp năng lượng, công ty điện lực Entergy dự định chi 3,2 tỷ USD để xây dựng ba nhà máy điện khí tự nhiên lớn với tổng công suất 2,3 gigawatt và nâng cấp lưới điện. Trong hồ sơ gửi lên cơ quan quản lý điện của bang, Entergy thừa nhận các nhà máy khí đốt tự nhiên “thải ra lượng CO2 đáng kể” nhưng cho rằng đây là lựa chọn hợp lý duy nhất để đáp ứng nhanh chóng nhu cầu điện 24/7.
Meta cho biết sẽ hợp tác với Entergy để cuối cùng đưa vào vận hành ít nhất 1,5 gigawatt năng lượng tái tạo mới, bao gồm năng lượng mặt trời, nhưng chưa quyết định cụ thể dự án nào sẽ được tài trợ hay khi nào các khoản đầu tư này sẽ được thực hiện. Trong khi đó, các nhà máy khí đốt tự nhiên mới, dự kiến hoạt động từ năm 2028 và có tuổi thọ khoảng 30 năm, sẽ càng củng cố sự phụ thuộc của bang vào nhiên liệu hóa thạch. Diễn biến này đã thu hút sự chú ý của Quốc hội Mỹ, với Thượng nghị sĩ Sheldon Whitehouse bày tỏ quan ngại về kế hoạch này.
Khí đốt tự nhiên: Giải pháp “mặc định” hay bước lùi cho tham vọng xanh?
Việc lựa chọn khí đốt tự nhiên làm giải pháp cho nhu cầu năng lượng ngày càng tăng từ AI không chỉ diễn ra ở Louisiana. Nhiên liệu hóa thạch này vốn đã là nguồn sản xuất điện chính của Mỹ, và các nhà máy khí đốt lớn đang được xây dựng trên khắp đất nước để cung cấp điện cho các trung tâm dữ liệu AI mới và theo kế hoạch. “Nhà máy khí đốt tự nhiên là thứ bạn biết cách xây dựng, biết chi phí (ít nhiều), và biết cách mở rộng quy mô cũng như được phê duyệt,” David Victor, nhà khoa học chính trị tại Đại học California, San Diego, nhận định. “Ngay cả đối với các công ty [AI] muốn có hồ sơ phát thải thấp và là những người thúc đẩy mạnh mẽ carbon thấp hoặc không carbon, họ cũng sẽ không có lựa chọn nào khác ngoài việc sử dụng khí đốt.”
Xu hướng đáng lo ngại tại Mỹ
Sự ưa chuộng khí đốt tự nhiên đặc biệt rõ rệt ở miền Nam nước Mỹ, nơi các kế hoạch cho nhiều nhà máy điện khí lớn đang được triển khai tại các bang như Virginia, North Carolina, South Carolina và Georgia. Chỉ riêng các công ty điện lực ở những bang này đã lên kế hoạch xây dựng khoảng 20 gigawatt nhà máy điện khí tự nhiên mới trong 15 năm tới. Đáng chú ý, phần lớn nhu cầu mới – đặc biệt ở Virginia, South Carolina và Georgia – đến từ các trung tâm dữ liệu, chiếm khoảng 65% đến 85% mức tăng trưởng tải dự kiến.
“Đó là một cam kết dài hạn đi hoàn toàn sai hướng,” Greg Buppert, luật sư cấp cao tại Trung tâm Luật Môi trường miền Nam, bình luận. Ông cảnh báo rằng nếu tất cả các nhà máy khí đốt được đề xuất được xây dựng, Mỹ sẽ không thể đạt được các mục tiêu giảm phát thải.
Mặt trái của “cuộc cách mạng khí đốt”
Khí đốt tự nhiên đốt cháy sạch hơn nhiều so với than đá, tạo ra lượng carbon dioxide (CO2) chỉ bằng khoảng một nửa. Trong những ngày đầu của “cuộc cách mạng khí đốt”, nhiều nhà hoạt động môi trường và chính trị gia tiến bộ đã coi nó là một “cầu nối” giá trị tới năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, khí đốt tự nhiên vẫn tạo ra rất nhiều CO2 khi bị đốt cháy. Quá trình khai thác fracking gây ô nhiễm không khí và nước cục bộ. Đáng lo ngại hơn, việc khoan và vận chuyển qua đường ống giải phóng một lượng đáng kể khí methane (CH4) – thành phần chính của khí đốt tự nhiên và là một khí nhà kính mạnh hơn CO2 rất nhiều.
Theo Tập đoàn Rhodium, một công ty tư vấn nghiên cứu, nếu nhu cầu điện từ các trung tâm dữ liệu vẫn cao và giá khí đốt tự nhiên thấp, nhiên liệu hóa thạch này sẽ vẫn là nguồn phát điện chủ yếu ít nhất cho đến năm 2035, và quá trình chuyển đổi sang điện sạch hơn sẽ bị trì hoãn đáng kể. Rhodium ước tính rằng sự thống trị liên tục của khí đốt tự nhiên sẽ dẫn đến thêm 278 triệu tấn CO2 phát thải hàng năm của Mỹ vào năm 2035.
Ai chịu trách nhiệm? Những rủi ro tiềm ẩn và giải pháp khả thi
Câu hỏi đặt ra là ai sẽ chịu trách nhiệm cho các khoản đầu tư khổng lồ này, đặc biệt nếu nhu cầu AI không bùng nổ như dự kiến hoặc công nghệ trở nên tiết kiệm năng lượng hơn. Một nghiên cứu của Trường Luật Harvard cho rằng các công ty tiện ích “đang buộc công chúng phải trả tiền cho cơ sở hạ tầng được thiết kế để cung cấp cho một số ít tập đoàn cực kỳ giàu có.”
Tính linh hoạt của trung tâm dữ liệu: Chìa khóa tiềm năng?
Tuy nhiên, có những giải pháp tiềm năng. Tyler Norris, một nhà nghiên cứu tại Trường Môi trường Nicholas của Đại học Duke, chỉ ra rằng các trung tâm dữ liệu AI, đặc biệt là những trung tâm huấn luyện mô hình lớn như của Meta, có thể linh hoạt trong việc sử dụng năng lượng. Họ có thể cắt giảm sử dụng điện trong những giờ cao điểm, chuyển tải tính toán sang các trung tâm dữ liệu khác, hoặc tăng cường sử dụng nguồn điện dự phòng.
Các nhà nghiên cứu của Duke ước tính rằng nếu các trung tâm dữ liệu cắt giảm khoảng một nửa mức sử dụng điện chỉ trong vài giờ trong năm, các công ty điện lực có thể đáp ứng thêm khoảng 76 gigawatt nhu cầu mới. Điều này có thể giúp tránh “xây dựng quá mức vội vàng cơ sở hạ tầng khí đốt tự nhiên”. Viện Nghiên cứu Điện lực (EPRI) cũng đang hợp tác với các nhà cung cấp điện, nhà vận hành lưới điện và các công ty AI bao gồm Meta và Google để tìm ra giải pháp.
Vai trò then chốt của các nhà quản lý
Cuối cùng, việc đưa các trung tâm dữ liệu AI trở nên linh hoạt hơn trong nhu cầu năng lượng sẽ đòi hỏi nhiều hơn là một giải pháp công nghệ. Nó cần sự thay đổi trong cách các công ty AI làm việc với các công ty điện lực và cộng đồng địa phương, cung cấp nhiều thông tin hơn về nhu cầu điện thực tế. Và nó cần các nhà quản lý quyết liệt để đảm bảo các công ty điện lực đánh giá nghiêm ngặt các yêu cầu về điện của trung tâm dữ liệu thay vì chỉ phản xạ bằng cách xây dựng thêm nhà máy khí đốt tự nhiên.
“Các nhà hoạch định chính sách khí hậu quan trọng nhất trong nước hiện nay không ở Washington. Họ ở thủ phủ các bang, và đó là các ủy viên dịch vụ công cộng,” Costa Samaras, giám đốc Viện Đổi mới Năng lượng Scott của Đại học Carnegie Mellon, nhấn mạnh. Tại Louisiana, đó là các quan chức được bầu tại Ủy ban Dịch vụ Công cộng Louisiana (LPSC), những người dự kiến sẽ ra phán quyết về các nhà máy khí đốt mới và nâng cấp lưới điện của Entergy vào cuối năm nay.
Trong khi đó, các tổ chức như Liên minh Năng lượng Giá cả phải chăng và Liên minh các Nhà khoa học Quan tâm đã đệ trình kiến nghị lên các nhà quản lý Louisiana, cho rằng Entergy đã không thực hiện đánh giá thị trường nghiêm ngặt về các lựa chọn của mình và dựa vào “những khẳng định không có cơ sở” từ Meta. Mối lo ngại lớn nhất là sau 15 năm hợp đồng của Meta, người dân và doanh nghiệp nhỏ ở Louisiana có thể “phải gánh hậu quả” cho ba máy phát điện khí lớn này, trong một tiểu bang vốn đã có hóa đơn tiền điện cao và lưới điện kém tin cậy.
Kết luận
Cuộc bùng nổ của các trung tâm dữ liệu AI đang biến Big Tech thành một nhân tố quan trọng trong cơ sở hạ tầng năng lượng và tương lai điện của chúng ta theo một cách không thể tưởng tượng được chỉ vài năm trước. Các trung tâm dữ liệu AI khổng lồ như ở Richland Parish có thể là một lợi ích kinh tế to lớn, nhưng người dân xứng đáng được minh bạch và tham gia vào các cuộc đàm phán. Meta có thể đến và đi, nhưng cư dân Louisiana sẽ phải sống chung – và có thể phải trả giá – cho những thay đổi trong nhiều thập kỷ tới. Việc cân bằng giữa tham vọng công nghệ, nhu cầu năng lượng và trách nhiệm với môi trường cũng như cộng đồng địa phương là một bài toán nan giải, đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ, tầm nhìn xa và những quyết sách dũng cảm từ tất cả các bên liên quan, đặc biệt là các nhà quản lý cấp bang. (This content may already contain specific Markdown and HTML formatting, like ## Heading, ### Subheading, important text, lists, etc., which MUST be preserved.)
