AI trong Xây dựng: Hiểu rõ Cơ hội và Bẫy Pháp lý

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang tạo ra một cuộc cách mạng trong nhiều ngành, và xây dựng cũng không ngoại lệ. Từ công trường đến văn phòng luật sư, AI đang dần thay đổi cách chúng ta làm việc. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về những cơ hội mà AI mang lại cho ngành xây dựng, đồng thời nhận diện các “bẫy” pháp lý tiềm ẩn để có thể ứng dụng công nghệ này một cách thông minh và an toàn.

AI đang thay đổi ngành Xây dựng và Luật Xây dựng như thế nào?

Công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) không còn là khái niệm xa vời mà đã và đang len lỏi vào mọi ngóc ngách của đời sống, đặc biệt là trong các ngành công nghiệp đòi hỏi sự chính xác và hiệu quả cao như xây dựng. Sự thay đổi này mang đến cả cơ hội lẫn thách thức, đòi hỏi những người làm trong ngành, từ kỹ sư, nhà thầu đến luật sư, phải nhanh chóng thích ứng.

AI là gì và tại sao lại bùng nổ?

AI (Artificial Intelligence) là một thuật ngữ bao hàm rộng, mô tả các hệ thống và phần mềm được xây dựng để mô phỏng hành vi và tư duy của con người. Chúng xử lý các loại đầu vào tương tự như con người và tạo ra các phản hồi, kết quả mang tính “con người”. Thuật ngữ này thường bao gồm nhiều công nghệ liên quan như học máy (machine learning), mạng nơ-ron (neural networks), mô hình phân biệt (discriminative models), và đặc biệt là mô hình tạo sinh (generative models).

Sự bùng nổ nhận thức của công chúng về AI gần đây chủ yếu được thúc đẩy bởi các mô hình ngôn ngữ lớn (LLMs) như ChatGPT. Những mô hình này được “huấn luyện” trên một lượng dữ liệu khổng lồ và có khả năng tạo ra phản hồi cho các câu lệnh của người dùng dựa trên việc tổng hợp dữ liệu đó. Sự phát triển vượt bậc của khả năng lưu trữ và xử lý dữ liệu đã tiếp sức cho các công nghệ mới này. Sự nổi tiếng đột ngột của ChatGPT đã tạo ra một xu hướng mạnh mẽ trong việc phát triển (hoặc tiếp thị) các công nghệ tự động hóa và xử lý dữ liệu dưới cái mác “AI”.

AI trong thực tiễn ngành xây dựng

Ngành xây dựng vốn đòi hỏi con người phải xử lý và hiểu một lượng lớn văn bản và dữ liệu. Từ việc đọc hiểu các thông số kỹ thuật dày đặc, bản vẽ phức tạp, ghi chú, lịch trình, hợp đồng, đến việc áp dụng chúng vào công việc xây dựng thực tế. Chưa kể, họ còn phải tạo ra và lưu trữ vô số dữ liệu như điều kiện công trường, thời tiết, nhân lực, tiến độ thi công, v.v.

Trong hai thập kỷ qua, xu hướng ngày càng tăng cường dữ liệu với các công nghệ như Mô hình Thông tin Xây dựng (BIM), Thiết kế có sự hỗ trợ của Máy tính (CAD) và các công nghệ dựa trên dữ liệu khác. Chính sự khác biệt về năng lực và sự cẩn trọng của con người khi áp dụng các công cụ và quy trình này đã dẫn đến nhiều tranh chấp trong xây dựng – và đó cũng là lý do khiến các luật sư xây dựng như chúng tôi luôn bận rộn.

Gần đây, các công nghệ AI tạo sinh hiện đại (tương tự ChatGPT) đã trở nên rất giỏi trong việc thực hiện các tác vụ này, xử lý nhanh chóng lượng lớn văn bản và trả lời các câu hỏi liên quan. Không ngạc nhiên khi các công ty bắt đầu tạo ra các ứng dụng chuyên biệt cho ngành xây dựng. Ví dụ, các chương trình AI tạo sinh như Civils.ai có thể xử lý bản vẽ, dữ liệu công trường và tài liệu hợp đồng, cho phép người dùng đặt câu hỏi về chúng. Các chương trình như Buildots xử lý thông tin về lịch trình, năng suất và quản lý, hỗ trợ lập kế hoạch công việc. Các nền tảng quản lý xây dựng phổ biến như Procore cũng đang tích hợp các tính năng tìm kiếm và tự động hóa dựa trên AI.

Những “cạm bẫy” tiềm ẩn khi ứng dụng AI trong xây dựng

Mặc dù AI mang lại nhiều hứa hẹn, nhưng việc kỳ vọng nó sẽ loại bỏ hoàn toàn sai sót, lỗi và tranh chấp trong các dự án xây dựng là điều không thực tế. Có những rủi ro cố hữu mà chúng ta cần nhận diện và quản lý.

“Ảo giác AI” (AI Hallucinations): Rủi ro thông tin sai lệch

Một trong những rủi ro nổi tiếng của AI tạo sinh là hiện tượng “ảo giác” (hallucinations). Đây là khi AI tạo ra các phản hồi chứa thông tin sai lệch, không chính xác, hoặc thậm chí hoàn toàn bịa đặt từ dữ liệu gốc. Điều đáng nói là những thông tin này thường trông giống hệt như các phản hồi chính xác về mặt hình thức.

Một ví dụ điển hình thường được các luật sư nhắc đến là trường hợp ChatGPT cung cấp các trích dẫn pháp lý cho các vụ án hoàn toàn không có thật, nhưng lại được trình bày dưới định dạng trích dẫn chuẩn mực. Một luật sư đã vô tình đưa những thông tin này vào bản đệ trình lên tòa án. Chính vì nguy cơ “ảo giác” này, người dùng phải luôn kiểm tra kỹ lưỡng phản hồi của AI trước khi tin tưởng và sử dụng chúng. Trong ngành xây dựng, việc dựa vào thông tin sai lệch từ AI có thể dẫn đến quyết định sai lầm, gây tốn kém chi phí, chậm tiến độ và thậm chí là các vấn đề an toàn.

Rủi ro pháp lý: AI không thay thế được quy trình chuẩn

Lý do thứ hai nằm ở mối liên hệ chặt chẽ giữa luật xây dựng và các tài liệu, hồ sơ, dữ liệu của dự án. Một nhà thầu khi gặp thắc mắc về bản vẽ dự án có thể nghĩ: “Tại sao phải gửi Yêu cầu Thông tin (RFI) chính thức cho kiến trúc sư và chờ đợi hàng giờ, thậm chí hàng ngày để có câu trả lời, trong khi AI có thể cung cấp thông tin chỉ trong vài giây?”

Sự cám dỗ muốn tránh chậm trễ là rất lớn. Tuy nhiên, một điểm khác biệt quan trọng là hiệu ứng chuyển dịch rủi ro pháp lý của các quy trình như RFI. Khi nhà thầu gửi RFI cho kiến trúc sư, trách nhiệm về tính chính xác của thông tin phản hồi thường thuộc về kiến trúc sư. Ngược lại, một nhà thầu yêu cầu thông tin từ AI và dựa vào câu trả lời đó có thể phải gánh chịu những rủi ro mà lẽ ra họ không phải đối mặt nếu tuân theo quy trình chính thức. Kết hợp với nguy cơ “ảo giác” của AI, điều này có thể tạo ra các vấn đề pháp lý nghiêm trọng.

Vai trò của luật sư xây dựng trong kỷ nguyên AI

Sự trỗi dậy của AI không đồng nghĩa với việc các quy trình xây dựng truyền thống sẽ bị đảo lộn hoàn toàn, ít nhất là trong tương lai gần. Tương tự, nó cũng không có khả năng khiến các luật sư xây dựng “thất nghiệp”.

AI có “cướp” việc của luật sư xây dựng không?

Câu trả lời là không chắc chắn, nhưng có lẽ là không hoàn toàn. Thay vào đó, luật sư cần nhận thức rằng các nhà thiết kế, nhà thầu và chuyên gia tư vấn đang tích hợp các công cụ AI vào quy trình làm việc của họ. Xu hướng này có khả năng sẽ tăng tốc khi các công ty cải tiến công nghệ.

Điều này đặt ra những yêu cầu mới cho giới luật sư. Họ cần phải hiểu biết về AI và cách nó đang được sử dụng trong ngành để có thể tư vấn và bảo vệ thân chủ một cách hiệu quả nhất.

Thách thức và cơ hội cho luật sư

Trong các vụ kiện tụng, quy trình thu thập tài liệu truyền thống (discovery) tỏ ra kém hiệu quả trong việc khám phá các đầu vào và phản hồi của AI và các công nghệ tự động hóa khác. Luật sư cần tính đến điều này khi đánh giá nhu cầu khám phá điện tử (e-discovery).

Khi đánh giá một tranh chấp, luật sư cần hiểu rõ:
* Khi nào, ở đâu và làm thế nào các công nghệ AI được sử dụng trong dự án?
* Dữ liệu và tài liệu nào đã được dùng để “huấn luyện” AI hoặc làm đầu vào?
* Liệu các phản hồi do AI tạo ra có thể được truy cập hoặc xuất ra hay không?

Hơn nữa, luật sư cũng nên xem xét và tính đến việc sử dụng AI cùng những hạn chế và rủi ro đi kèm khi đàm phán, soạn thảo hợp đồng và đánh giá rủi ro dự án. Điều đáng chú ý là bản thân các luật sư cũng đang bắt đầu sử dụng các công nghệ AI của riêng mình để hợp lý hóa cả quy trình thu thập tài liệu và soạn thảo hợp đồng. Đây là một cơ hội để nâng cao hiệu quả công việc, nhưng cũng đòi hỏi sự cẩn trọng và hiểu biết sâu sắc về công nghệ.

Hướng tới tương lai: Sử dụng AI có trách nhiệm trong xây dựng

Dù AI mang lại nhiều tiềm năng, việc khai thác nó một cách hiệu quả và an toàn đòi hỏi sự hiểu biết và trách nhiệm từ tất cả các bên liên quan.

Tận dụng AI hiệu quả và an toàn

Khi được sử dụng một cách có trách nhiệm và có kiến thức, các công nghệ AI có thể khai thác hiệu quả sức mạnh của lượng dữ liệu khổng lồ được tạo ra cho và trong các dự án xây dựng. Các nhà thầu, nhà thiết kế, chuyên gia tư vấn và chủ đầu tư, cũng như luật sư của họ, nên nhận thức rõ về các công nghệ này, cách chúng có thể được sử dụng và lạm dụng.

Việc này bao gồm:
* Đào tạo nhân sự về cách sử dụng AI và nhận biết các hạn chế của nó.
* Thiết lập các quy trình kiểm tra và xác minh thông tin do AI cung cấp.
* Xác định rõ trách nhiệm pháp lý khi có sự cố xảy ra do việc sử dụng AI.

Tầm quan trọng của việc cập nhật kiến thức

Khi các ứng dụng AI mạnh mẽ và chính xác hơn được phát triển, việc này sẽ càng trở nên thiết yếu. Mặc dù chúng ta (chưa) cần phải cúi đầu trước “các chúa tể robot”, nhưng việc sử dụng AI trong xây dựng không còn có thể bị bỏ qua.

Tất cả các bên liên quan trong ngành xây dựng cần liên tục cập nhật kiến thức, kỹ năng để không chỉ bắt kịp xu hướng công nghệ mà còn để định hình tương lai của ngành một cách chủ động và tích cực. Sự hiểu biết sâu sắc về cả lợi ích và rủi ro sẽ là chìa khóa để khai thác tối đa tiềm năng của AI, đồng thời giảm thiểu những hệ lụy không mong muốn.

Kết luận

Trí tuệ nhân tạo đang mở ra một chương mới cho ngành xây dựng, hứa hẹn tối ưu hóa quy trình, nâng cao hiệu quả và xử lý khối lượng dữ liệu khổng lồ. Tuy nhiên, bên cạnh những cơ hội vàng, AI cũng mang theo những “bẫy” pháp lý tiềm ẩn, từ nguy cơ “ảo giác AI” đến việc làm xáo trộn các quy trình pháp lý truyền thống.

Do đó, việc hiểu rõ cả tiềm năng và hạn chế của AI là vô cùng quan trọng đối với các nhà thầu, nhà thiết kế, chủ đầu tư và đặc biệt là các luật sư xây dựng. Sự chuẩn bị kỹ lưỡng, tinh thần học hỏi không ngừng và thái độ sử dụng có trách nhiệm sẽ là chìa khóa để khai thác thành công sức mạnh của AI, đồng thời đảm bảo sự phát triển bền vững và an toàn cho ngành xây dựng trong tương lai. Bạn đã sẵn sàng cho sự thay đổi này chưa? Hãy chia sẻ suy nghĩ của bạn ở phần bình luận nhé!